DERS 33: NORMAL Ve
AKTİF GALAKSİLER

Ders Konuları

• Galaksiler nerede bulunurlar
• Galaksi Kümeleri
• Diğer tür galaksiler
• Aktif Galaksiler
• Oluşturan güçler nelerdir?

---

"Yakın" Galaksilerin Uzaklıkları

• LMC, SMC:
• D ~ 50 kpc
• M31 (Andromeda):
• D ~ 700 kpc
• Virgo Cluster:
• D ~ 20,000 kpc = 20 Mpc

Galaksi Kümeleri

• Yerel Grup Virgo Kümesi'nin tam dışındadır.
• Seyrek (zayıf) kümeler ~10 galaksi içerirler
• Zengin kümeler ~10,000 galaksiye sahiptir
• Zengin kümelerin boyutu: ~10 Mpc
• Evrende milyonlarca küme var

Superclusters (Süper Kümeler)

• Kümelerin Kümesi
• Yerel Grup, Virgo Süper Kümesinin bir parçasını oluşturur
• Büyük boyutlu yapıların birkaç kümeyi içerdiği bulunmuştur.
• Kümeleşme bu evrende sonsuza kadar devam edecekmi?

Diğer Galaksi Türleri

• Cüceler
• 10⁶ ile 10⁸ yıldız
• Peculiar (Düzensiz, Karmaşık Yapılılar)
• Patlayan, halkalı, dağılmış
• Seyfert
• Çok parlak Çekirdekler
• N
• Oldukça parlak çekirdekler
• Etkileşen
• Çekimsel etkiler, Kuyruklar (eşler)
• QSO (Yıldız Benzeri Cisimler)
• Çöken merkezi bölge?

Seyfert Galaksiler

• Tayf çizgileri, normal yıldızlara benzememekte.
• Üst seviyede iyonize olmuş ağır elementler, demir gibi!
• Çizgiler çok "geniş" => korkunç sıcaklık (>10⁸ K) veya çok hızlı dönme (~1000 km/s)
• Salma çizgilerinin yaklaşık olarak tümü galaktik çekirdekten (küçük bir merkezi bölge) gelmekte.
• Bizim galaksimizin merkezinden ~ 10⁴ kat daha parlak
• Tayfın radyo ve kırmızı öte kısımlarında çok fazla enerji salınır.
• Pek çoğu görsel bölgede normal galaksiler gibi görünür.
• Yayınlanan enerji zamanla değişi!
• => Sıkışmış (yoğun) enerji kaynağı
• => Salma bölgesi boyutu < 1 Iy
• Bazıları Samanyolundan daha fazla ışık salarlar!

Radyo Galaksiler

• Radyo bölgesinde çok parlaklar
• Cosmic rock stations?
• Merkezi-Halo radyo gaksileri
• Salmanın çoğu çok küçük bir iç bölgeden

(boyu < 1 parsec)
• Genişlemiş (veya Şişim) radyo galaksileri
• Yüzlerce kiloparsek'e yayılmış salmalar!

---

---

Slide Gösterisi (Yakında Hazırlanacak)

• Cygnus A
• Cygnus A Yakından
• Hercules A
• 3C75, Multi-Jets
• Jet in NGC 6251
• Jet in M87

Yıldız-benzeri Cisimler (QSOs)

• Fotoğraflarda yıldızlara benzeyen ancak aşırı parlak kaynaklar.
• "Ana" galaksinin yokluğuna dair bazı kanıtlar
• Enerji üretimi çok küçük bir bölgede.
• Çoğu oldukça aşırı uzaklıkta
• Çok geniş kırmızıya kayma!
• Quasar: yıldız-benzeri radyo kaynakları
• Güçlü radyo yayıcılarının bir alt grubu

Bu Cisimlerin Güçleri Nedir?

• ~1 pc bir boyut içinde, Samanyolu parlaklığının 10 ile 100,000 katı üretilmektedir !!!!
• Şu anda geçerli olan kuram yığılma diski olan bir karadelik:
• Karadeliğe doğru akan madde enerji kazanır.
• Gaz ısınır ve enerji yayınlar.

---

Enerjileri

• Kaynağı güçlendirmek için karadeliğe doğru madde akması gerekir.
• 1 M_güneş / (10 yıl) => ~ 10 L_MW
• 10,000 L_MW => 100 M_güneş / yıl !!
• Model ile uyum için büyük kara delikler gerekir (10⁸ - 10⁹ M_güneş), aksi taktirde yığılma diski kendi bulunduğu yerde bir bölgede toplanır.