DERS 8: GECE GÖKYÜZÜ - I

Dersin Konuları

• Gökyüzünün neden değiştiğini anlamak
• Gece boyunca
• Geceden geceye
• Gece gökyüzünde neler görülebilir
• Astronomların kullandıkları koordinat sistemleri nelerdir

Gece Gökyüzünde Neler Görülebilmektedir

• Ay ve Gezegenler
• Yıldızlar
• Kümeler
• Kümeler (örneğin Pleiades-Ülker kümesi)
• Çift yıldızlar
• Değişen yıldızlar

Dürbün veya bir teleskop kullanılarak aşağıdakiler görülebilir:

Fakat Nereye Bakmak Gerekiyor?

1. Gökyüzündeki bir cismin yeri koordinatları veya diğer referans yıldızlarına veya kümelere göre belirlenir.
2. Gökyüzünün hangi parçası görülebilir, örn: Güneş şu anda görülemiyor.
• Gecenin zamanı ve
• Yılın zamanı

Nereye ve Ne Zaman Bakılması Gerektiğini Belirlemek

Gece gökyüzünü değiştiren ana hareketler nelerdir:

• Yer'in dönmesi
• Yıldızların gece boyunca hareket etmesine neden olur.
• Yer'in Güneş çevresinde dolanması
• Yılın değişik zamanlarında farklı yıldızların görülebilmesine neden olur.

Gerçek Orantılar

• Eğer Güneş bir basketbol topu kadar olsaydı:
• ~ 9 in = 23 cm çapında
• Dünya bir bezelye tanesinden daha küçük olacaktı:
• ~ 2.3 mm çapında
• Yer-Güneş uzaklığı ise:
• 25 m kadar olacaktır.

Gök Küresi

• Gök küresi, üzerinde yıldızların asılı olarak görüldüğü küredir.
• Gök ekvatoru, Yer'in ekvatorunun gökyüzüne doğru uzatılmış şeklidir.
• Gök küresinin Kuzey (N) ve Güney (S) kutupları, Yer'in kutupları ile aynı doğrultudadır.

Ekliptik

• Ekliptik görünen güneşin yıl boyunca gökyüzünde hareket ettiği yoldur.
• Bu düzlem ayrıca Yer'in Güneş etrafında dolandığı gök küresi üzerindeki yörünge düzlemidir.
• Not: Ekliptik düzlemi Yer'in ekvator düzlemi ile 23.5 derece açı yapar.

Burçlar Kuşağı (Zodyak)

• Burçlar kuşağı gök küresi üzerinde gezegenlerin, ay'ın ve güneş'in takip ettikleri bir band olarak tanımlanır.
• Ekliptiğin her iki tarafına doğru ~8 dereceye kadar uzanır.
• Astrolojide bu zodyak 12 eşit parçaya ayrılır ve herbirine o bölgede bulunan takım yıldızının adı verilir.

Astroloji Bilim Değildir!

• İnsanların hayatının güneş, ay ve gezegenlerin doğum anlarındaki konumlarına bağlı olduğuna inanılmakta.
• Bu tamamen hatalı bir düşüncedir.
• Astrolojinin ne bilimsel nede dini temeli vardır.

Başucu Noktası (Zenit) ve Meridyen

• Başucu noktası gök küresi üzerinde öyle bir noktadır ki gözlemcinin bulunduğu noktada başının gösterdiği doğrultudur.
• Meridyen gök küresini hem kuzey hemde güney kutuplarından kesen ve gözlemcinin başucu noktasından geçen büyük daire yayıdır.

Ekvator Koordinat Sistemi

• Astronomlar gökcisimlerinin konumlarını belirlemek için ekvatoryal koordinatları kullanırlar.
• Sağ Açıklık (Rektesansiyon veya alfa)
• Boylama karşılık gelir
• Dik Açıklık (Deklinasyon veya delta)
• Enleme karşılık gelir

Sağ Açıklık ve Dik Açıklığın belirlenmesi

• Sağ Açıklık saat biriminde ölçülür
• Saat açısı 0 ile 24 saat arasında değişirken, gökyüzünde batıdan doğuya doğru değişim olur.
• Sıfır noktası Koç takımyıldızındadır ve bu noktaya "Koç Noktası" adı verilir.
• Dik Açıklık derece biriminde ölçülür.
• Sıfır noktası ekvator düzlemidir.
• Kuzey Kutup = 90 derece. , Güney Kutup = -90 derecedir.

Ekvator Koordinat Sistemi (Devam)

• Ekvatoryal (küresel) koordinat sistemi gökyüzünde sabittir değişmez.
• Yıldızların ve burçların koodinatları (presesyon ihmal edilirse) değişmez.
• Bu koordinat sistemi "Yer merkezli" bir sistem olduğundan Güneş'in koordinatları değişecektir.

Ekvator ve Ekliptik Düzlemler

Tanımlar ve Mevsimler

• Koç Noktası - Güneş ilkbahar mevsiminin ilk gününde burada bulunur (sağaçıklığı 0 saat'tir)
• Sonbahar Noktası - Güneş sonbahar mevsiminin ilk gününde burada bulunur (sağaçıklığı 12 saat'tir)
• Ekliptik, ekvator düzlemini bu iki noktada keser.

Değişen Gökyüzü

• Her gece aynı zamanda gökyüzüne baksanız, yılın farklı zamanlarında farklı bir saat açısını meridyeninizde görürsünüz.
• Örneğin aşağıdaki tarıhlerde meridyeninizde görülecek saat açıları:
• 21 Eylül .......===> 0 saat
• 21 Aralık .....===> 6 saat
• 21 Mart ........===> 12 saat
• 21 Haziran....===> 18 saat