DERS 28: BAŞKA DÜNYALAR VE MARSTA HAYAT

Dersin Konuları

Başka yıldızların çevresinde gezegenler bulunduğu keşfedilmiştir!

İlk Güneş sistemi dışındaki gezegen!
Çok sayıda başkalarıda bulunmuştur.

Marsta hayat izleri (geçmişte?)

Meteoritler
Organikler

Güneş Sistemi Dışı Gezegenlerin Bulunması

Gezegen doğrudan görülememekte, sadece yıldız görülebilmektedir.
Gezegenin varlığından kaynaklanan periyodik yansıma hareketleri ölçülmüştür.
Yıldızın izdüşüm hızı gezegen ve yıldız yörüngesine göre değişmektedir.
Yıldızın hareketi çok küçüktür.
Hızdaki değişim tayf çizgilerindeki Doppler kaymasından görülmektedir.

51 Pegasi Çevresindeki Gezegen !!!

G5 türü anakol yıldızı, 42 Iy uzaklıkta
Geneva Gözlemevindeki astronomlar şunları bulmuştur:

70 m/sn'lik bir Doppler kayması, P = 4.2 gün

Gezegen parametreleri

Yıldızdan olan uzaklığı 11.2x10⁶ km (0.05 AU) kadar
Jüpiter gezegeninin kütlesinin 1/2 kütlesine sahip
T ~ 1300 K

Güneş Sistemi Dışı Gezegenler

Yıldız Verisi			Gezegen Verisi
Yıldız	Tayf Türü	Yıldız Uzaklığı (Iy)	Yıldızdan olan uzaklık (AU)	Kütle (M_jüpiter)	Dönem (gün)
47 UMaj	G0V	44	2.1	2.4	1090
51 Peg	G4V	42	0.05	0.47	4.23
55 Can	G8V	44	0.11	0.84	14.8
Tau Bootes	F7V	50	0.05	3.8	3.31
Upsilon And	F8V	54	0.05	0.68	4.61
70 Vir	G5V	78	0.43	6.6	117
HD 114762	F9V	91	0.3	10	84.1
16 Cyg B	G3V	85	0.6-2.7	1.7	804

Bu gezegenler yaşam için elverişlimidir?

Genel olarak bu gezegenler dünya'ya göre çok büyük kütlelere sahiptirler.
Ve uygun sıcaklığada sahip değildirler.

T_gezegen ~ L^1/4 / d^1/2

L = Yıldızın ışınımgücü,
d = gezegen yıldız uzaklığı

Güneş Sistemi Dışı Gezegen Sıcaklıkları

Yıldız Verisi			Gezegen Verisi
Yıldız	Tayf Türü	Yıldız Uzaklığı (Iy)	Yıldızdan olan uzaklık (AU)	Kütle (M_jüpiter)	Sıcaklık (C)
47 UMaj	G0V	44	2.1	2.4	80
51 Peg	G4V	42	0.05	0.47	1300
70 Vir	G5V	78	0.43	6.6	85

Not:

Keşfedilen güneş sistemi dışı bütün gezegenler anakol yıldızlarının çevresinde ortaya çıkmıştır.

Diğer yıldızlar belki bünyesel olarak değişmektedirler.

Gezegenlerin kütleleri düşük kütle sınırlarındadırlar

Sadece izdüşüm hızlarını görebiliriz.

Marsta Hayat?

Mars gezegeninde hayat olma olasılığı buradan dünya'ya düşen bir meteoritin incelenmesi sonucunda ortaya çıkmıştır.
Bu meteorit organik moleküller içermektedir.

Metoritin orjini: Mars?

Meteorit ALH840001

Antarticanın Allan Hills buz alanında bulunmuştur.
4.2 pounds ağırlığındadır
bir patates büyüklüğünde
Viking uydusunun Marsta incelediği 12 meteoritten 1'indeki kimyasal bileşime uymaktadır.

ALH84001'in Geçmişi

4.5 milyar yıl yaşında

radyoaktif zamanlamadan ölçülmüştür
bu zamanda Mars daha sıcak ve daha ıslak idi

16 milyon yıl önce Mars tarafından fırlatılmıştır.

büyük bir meteorun çarpması sonucunda (10-100 km krater)
Kaçma hızı 5.4 km/sn'dir

Dünya'ya yaklaşık 13,000 yıl önce ulaşmıştır.

Ne tür bir hayat biçimi bulunmuştur?

Organik Moleküller

Polycyclic aromatic hidrokarbonlar (PAH'lar)

Biyolojik aktivitenin olduğunu gösteren mineral yapıları.
Muhtemelen ilkel mikrofosiller, bakteri türü organismalar tarafından üretilmişlerdir.

Karmaşık organik bileşikleri

PAH'lar mikroplar tarafından çürüme yapıldığında üretilirler.
PAH'lar uzayda görülebilmekte ve çoğunlukla meteoritlerde ortaya çıkmaktadırlar.
ALH84001'ın tayfının incelenmesi sonucu burada bulunan hidrokarbonların diğer meteoritlerdekinden farklı olduğu ortaya çıkmıştır.

Mineral Bileşikleri

ALH84001 magnetit ve demir sülfit içermektedir.

magnetitler oksitlenme sonucu oluşurlar
demir sülfit ise indirgenme (bozulma: reduction) sonucu oluşur

Associate w/ sulfur-eating bacteria on earth.
Her iki süreçte biyolojik aktivitenin karakteristiğidirler.

Minerallerin Yerleri

Organikler, magnetit ve demir sülfit:

Küçük küresel karbonatların çoğu dışkatmanlarında bulunurlar (mineraller tipik olarak Dünya'daki yaşamın üretimidir).

Geçmişte Mars gezegeninde su akıntılarının ve daha kalın bir hava tabakasının bulunduğunu onaylar:

Karbon ve oksijen isotoplarının incelenmesi ile bunların 3.6 milyar yıl önce 0 ile 80C arasında sıcaklığa sahip suda oluşmuştur.

Yaşam Yapısı?

Electron mikroskopi incelemesi sonucunda

yumurta ve kurt benzeri yapıların olduğunu
küçük bakteri biçiminde dünya dışı fosiller yapısında görünmektedir

Boyut

50 nm (= 0.05 mikron)
Dünya'daki bakterilerden 100 kez daha küçük yapıdadırlar

Başka Çalışmalar

İngiliz grubu Marsta yakın geçmişte yaşam olduğu inancını taşımaktadırlar

sadece 600,000 yıl önce

Sonraki olay yaşamın dünyada 3.85 milyar yıl önce başladığına olan ipuçlarıdır

daha önce belirlenen zamandan sadece 400 milyon yıl öncedir
Dünya'nın oluşumundan sadece 700 milyon yıl sonra yaşam başlamıştır!

Sonuç

Bizim dışımızd başka gezegen sistemleri mevcuttur.

Belkide Yer benzeri dünyalar mevcuttur.

Geçmişe Marsta yaşam olmuş olabilir

Yaşam her yerde ve zamanda olabilir!
Belkide bu kaçınılmazdır.

Sonra:

Evrende akıllı yaşam ve
Bütün bunlar nerede?