DERS 16: ÇİFT YILDIZLAR
VE YILDIZ
KÜTLELERİ
Dersin Konuları
-
Çift Yıldızlar
-
Yıldız Kütleleri
-
Yıldızların Özelliklerinin Özeti
-
Bağlantılar
Çift Yıldız Türleri
-
Görünür Çift Yıldızlar
-
Yıldızlar teleskopla bakıldığında birbirinden ayrı olarak görülebilmektedir.
-
Tayfsal Çift Yıldızlar
-
Yörüngesel hareket nedeniyle iki tayf çizgisinin Doppler hareketi nedeniyle
değiştiği görülür.
-
Örten Çift Yıldızlar (nadiren)
-
Yıldızlar birbirlerini örterek dolanırlar.
Çift Yıldızların Kütleleri
-
Newton'un yasaları bir çift sistemdeki yıldızların toplam kütlesinin hesaplanmasını
sağlamaktadır.
-
MA ve MB kütleli iki yıldız için toplam kütle P
dönemi ile ve yıldızların arasındaki a mesafesinin ortalama değeri
ile bağlantılıdır.
Kepler Yasası
-
Eliptik Yörünge Yasası
-
Alanlar Yasası
-
Harmonic Yasa
-
Bütün bu yasalar çift yıldızlara uygulanabilmektedir.
1. Eliptik Yörünge Yasası
-
Yörünge elipslerden oluşur
2. Alanlar Yasası
-
Eşit zamanda eşit alanlar süpürür.
3. Harmonik Yasa
-
P = yıl biriminde dönme dönemi
-
a = AB biriminde ortalama ayrıklık
-
MA ve MB = Güneş kütlesi biriminde yıldızların kütleleri
Newton => Kepler !
-
Kuvvet = kütle x ivme
-
İvme hızın zamanla değişimidir.
-
Force in Newtons.
Dairesel Hareket
Newton'un Çekim Yasası
Birlikte Kullanıldığında
Hız ile yörünge dönemi P arasında ilişki vardır. Yörüngenin çevresi 2*pi*r
olduğundan,
Yörünge Elamanları
-
- Görünür Yörünge - gökyüzünde göründüğü şekil
- Gerçek Yörünge
-
Yarıbüyük eksen uzunluğu
-
Yörüngenin Eksantritesi
-
Dönme Dönemi
-
Yörüngenin yönelim açısı
-
Yörüngenin bakış doğrultusuna göre yaptığı açı
Çift Yıldız Kütlesi Hakkında Notlar
-
Parlaklık ile Kütle Sembollerini karıştırmayın!
-
P yıl biriminde , a AU biriminde ve kütle ise güneş kütlesi biriminde kullanılır,
-
Buradan ancak toplam kütle elde edilebilir.
Örnek:
-
Görünür çift yıldızın dönemi 32 yıl ve ortalama ayrıklığı 16 AB ise bu
durumda,
Anakol Yıldızlarının Özellikleri
|
Tayf Türü
|
Kütle
(Mgüneş)
|
L
(Lgüneş)
|
Sıcaklık
(K)
|
Yarıçap
(Rgüneş)
|
|
O5
|
40
|
400,000
|
40,000
|
13
|
|
B0
|
15
|
13,000
|
28,000
|
4.9
|
|
A0
|
3.5
|
80
|
10,000
|
3.0
|
|
F0
|
1.7
|
6.4
|
7,500
|
1.5
|
|
G0
|
1.1
|
1.4
|
6,000
|
1.1
|
|
K0
|
0.8
|
0.46
|
5,000
|
0.9
|
|
M0
|
0.5
|
0.08
|
3,500
|
0.8
|
Yıldızlar Ölür!
-
Yıldızların yakıtı M kütlesinin belirli bir oranıdır.
-
Yıldızların ışınımgüçleri anakol yıldızları için aşağıdaki şekilde ilişkilidir:
Yıldızların Yaşam Süreleri
-
Yıldızların M kütlesinin belirli bir kısmını yakıt olarak kullandıklarının
kabul ederek, yıldızların yaşam süresi T, aşağıdaki ifade ile verilir:
Anakol Yıldızlarının Özellikleri
|
Tayf Türü
|
Kütle
(Mgüneş)
|
L
(Lgüneş)
|
Sıcaklık.
(K)
|
Yarıçap
(Rgüneş)
|
Tanakol
(106 yıl)
|
|
O5
|
40
|
400,000
|
40,000
|
13
|
1.0
|
|
B0
|
15
|
13,000
|
28,000
|
4.9
|
11
|
|
A0
|
3.5
|
80
|
10,000
|
3.0
|
440
|
|
F0
|
1.7
|
6.4
|
7,500
|
1.5
|
3,000
|
|
G0
|
1.1
|
1.4
|
6,000
|
1.1
|
8,000
|
|
K0
|
0.8
|
0.46
|
5,000
|
0.9
|
17,000
|
|
M0
|
0.5
|
0.08
|
3,500
|
0.8
|
56,000
|